وقتی از ریشه‌یابی علت به وجود آمدن برخی مسائل و مشکلاتی که در جامعه به وجود می‌آید سخن گفته می‌شود همه ما ریشه آن را در بداخلاقی و عدم توجه به این مقوله بسیار مهم می‌دانیم اما این سوال مطرح است که خود ما چقدر در گفته‌ها، تحلیل‌ها،موضع‌گیری‌ها، اظهارنظرها و قضاوت‌هایمان اخلاق و رضایت خدا را مدنظر قرار می‌دهیم؟!
 
علمدار بصیر:در کتب فرهنگ لغت و اصطلاحات چنین نوشته‌اند که واژه بداخلاقی به معنای «تندخویی و بدخویی 1" می‌باشد و در اصطلاح عبارت است از «یک سلسله ملکات نفسانی که در وجود انسان شکل گرفته و با توجه به آن صفات، اعمال و کارها بدون نیاز به فکر و تأمل از انسان صادر می‌شود2".
 
براساس این تعریف، اخلاق عبارت از صفات انسانی است و اخلاق نیکو به ملکاتی گفته می‌شود که منشأ صدور اعمالی گردد که از نظر شرع و عقل شایسته و پسندیده باشد و اخلاق سوء نیز عبارت از یک سلسله ملکاتی است که اعمال زشت و افعال ناپسند از آنها سرچشمه بگیرد3". که برای آن انواع گوناگونی همچون؛ بداخلاقی در خانه، بداخلاقی شغلی، بداخلاقی سیاسی و بداخلاقی اجتماعی ذکر شده است.
 
اما وقتی نگاهی به کلام پیامبر بزرگوار اسلام و ائمه معصومین(ع) می‌کنیم می‌بینیم چقدر درباره این موضوع مهم سخن گفته و پیروان خود را بر رعایت آن در هر شرایط و موقعیتی توصیه کرده و از ترک آن به هر بهانه‌ای نهی و نفی کرده‌اند. امام صادق(ع) از لقمان چنین نقل می‌کنند که به پسرش گفت: "ای پسرم! از بی‏‌قراری و بداخلاقی و کم صبری بپرهیز، که هیچ کس با این خصوصیّات، پایدار نمی‏‌ماند. در کارهایت آرام و نرم باش، و بر خود هزینه برادران ِدینی را هموار کن، و با همه مردم، اخلاق نیکو داشته باش4".
 
امیرالمؤمنین امام علی(ع) نیز درباره نسبت تقوا با اخلاق، می‌فرمایند: " تقوا رییس اخلاق است5"
 
ایشان همچنین در سفارش برای به دست آوردن مکارم اخلاق فرمودند: "بر شما باد به تحصیل مکارم اخلاق، که آن، مایه رفعت و سربلندی است؛ و دوری کنید از خوی‌های پست، که آن، انسان‌های شریف را پست می‏‌کند و مجد و بزرگواری را از بین می‏‌برد6".
 
مولای متقیان در جایی دیگر با توصیه بر این‌که "در راه کسب مکارم اخلاق پشتکار و پایداری ورزید " می‌فرمایند: "از بهترین مکارم اخلاق دوری کردن از حرام‌هاست7".
 
منابع:
 
1- دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‌نامه، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377ش، چاپ دوم، ج3، ص3838
 
2- نراقی، مهدی؛ جامع‌السعادات،قم، انتشارات اسماعیلیان، 1383ش، چاپ چهارم، ج1، ص26
 
3- اسماعیلی یزدی، عباس؛ فرهنگ اخلاق،قم، انتشارات جمکران، 1385ش، ص20
 
4- قصص الأنبیاء: ص 198 ح 245 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 419 ح 14
 
5- نهج البلاغة: الحکمة 410 منتخب میزان الحکمة : 604
 
6- بحار الأنوار: 78 / 53 / 89 منتخب میزان الحکمة : 184
 
7- غررالحکم: 9382 منتخب میزان الحکمة : 144